*  نیکولاس فریزر (N.Fraser)  تهیه کننده بی. بی. سی:

 فیلم مستند را باید مثل کتابهای غیر داستانی یا ژورنالیسم در نظر گرفت. همه چیز را نباید از زوایه تکنیک  دید و تنها معیار واقعی برای شناسایی فیلم خوب این است که آیا واقعیت را بیان می کند یا خیر. و من معیار دوم را اضافه می کنم که آیا فیلم بر مخاطب اثر دارد یا خیر.

 * تکنیک برای مستند ساز مثل رنگ برای نقاش است . برای هر دو ، تکنیک و رنگ ابزاری است برای بیان. تنها باید تکنیک مناسب برای فیلم را انتخاب کرد و پیش رفت و همه چیز را بر اساس آن سازمان داد.

* کار بر اساس فیلمنامه منطقی ترین و مفید ترین روش ساخت فیلم است.من فیلمنامه را چیزی شبیه نقشه بنا می دانم . می توان ساختمان را بدون طرح و ترسیم نقشه هم ساخت.

*  فیلمنامه چه کمکی به ما می کند و کارکرد اصلی آن چیست؟

 1-  فیلمنامه ابزاری است برای سازماندهی و ساختار؛مرجع و راهنمایی برای همه دست اندرکاران تولید فیلم.

2-  فیلمنامه ایده فیلم را برای همه افراد ذیربط روشن می سازد و این کار را تا حد امکان به شکلی روشن و با زبانی ساده انجام می دهد و به علاوه، نیروی تخیل خواننده را برمی انگیزاند. فیلمنامه به همه کمک می کند بفهمند فیلم در مورد چیست و چه می گوید. فیلمنامه به خصوص  برای سرمایه گذار یا شبکه تولید کننده بسیار حیاتی است ، چون ایده اصلی فیلم را که قبلاً در گفتگوهای شفاهی به طور کلی بیان شده بود به تفصیل و تصویر شده مجسم می سازد.

3-  فیلمنامه برای گروه تصویربرداری و کارگردان نیز مهم است. فیلمنامه باید تا حد زیادی دست اندرکاران دوربین را با فضا و حالت، رویداد و مشکلات مربوط به کار دوربین آشنا سازد. فیلمنامه باید دیدگاه و نحوه گسترش رویدادهای فیلم و منطق درونی و تداوم آن را نیز به کارگردان نشان دهد.

4- فیلمنامه برای سایر دست اندرکاران تولید نیز مهم است، چون علاوه بر باز گفتن سیر ماجرا ، به برخی از سوالهای آنها هم جواب می دهد، سوالهایی مثل :

 بودجه مناسب فیلم چقدر است؟

چند روز کاری و چند محل برای فیلمبرداری مناسب است؟

چه تجهیزات و ابزرای برای نورپردازی مناسب است؟

آیا به تصاویر آرشیوی نیاز هست؟

5- فیلمنامه راهنمای عمل تدوینگر نیز هست و به او ساختار فیلم و ترتیتب و توالی صحنه ها را نشان می دهد. در عمل البته ممکن است تدوینگر فیلمنامه را بخواند اما در نهایت، بر اساس فیلمنامه ای متفاوت ، یعنی در واقع فیلمنامه مخصوص تدوین Editing Script کار می کند.

از موارد بالا  می توان طور ضمنی فهمید که فیلمنامه یعنی متن عملی، نه متن ادبی . فیلمنامه اساس نماها و نحوه وقوع رویدادها را مشخص می سازد.اولین هدف فیلمنامه ارائه مضمون و محتوی فیلم است . فیلمنامه ، در واقع ، مقصد را نشان می دهد و مسیری را که در نگاه اول بهترین راه برای رسیدن به آن است.

* فیلمنامه ای که روی کاغذ خیلی جذاب و خوشایند به نظر می رسد، ممکن است پس از سرهم کردن اولیه نماها بی حس و حال از کار درآید. ممکن است مثلاً متوجه شوید که ضرباهنگ فیلم غلط و نابجاست، یا در اثر وفور اطلاعات ارائه شده، به درستی عمل نمی کند. در این شرایط، فیلمنامه را باید اصلاح کرد که این کار هم به نوبه خود، ممکن است منجر به حذف بعضی از نماها ، تغییر تدوین یا تغییر ترتیب صحنه ها شود. در اغلب موارد ، این کار به راحتی شدنی است و فیلمنامه را می توان بدون لطمه ای اساسی به ساختار و پیام فیلم، بر حسب موارد و ملزومات جدید بازنویسی کرد.

 * ایده :

یعنی مفهوم اصلی یا علت وجودی که شالوده کل ساختار فیلم را تشکیل می دهد.

 خلاصه فیلمنامه یا ایده مکتوب Treatment:

طرح مختصری از فیلمنامه است. خلاصه فیلمنامه دیدگاه و نگرش اصلی را نشان می دهد و ماجرای کلی فیلم را بیان میکند. معمولاً هدف فیلمنامه روشن کردن مقصد و مسیر گسترش ماجرا برای نهاد یا شخص سرمایه گذار است.

 فیلمنامه کامل:

این فیلمنامه معمولاً همه صحنه ها را توصیف می کند و ایده هایی را که باید در بعضی از صحنه ها تشریح شود و گفتار متنی را که هنوز قطعی نشده است نیز شامل می شود. این فیلمنامه  راهنمای عمل کارگردان در تصویر کردن عناصر لازم است و برنامه ریزی کار روزانه و تعیین بودجه فیلم نیز بر اساس ان صورت می گیرد.

فیلمنامه تدوین:

 عیناً همان فیلمنامه کامل است، یا گاهی به کلی با آن فرق می کند. اگر کارگردان تصمیم  به حذف ، اضافه یا تغییر صحنه ای بگیرد احتمالاً فیلمنامه جدیدی  بر اساس آن می نویسد یا حداقل با مجموعه  یادداشت هایی این نکته را به اطلاع تدوینگران می رساند.

 منبع:

روزنتال، آلن ،(1386)، مستند؛ از ایده تا فیلمنامه (ج اول) ،ترجمه: حمیدرضا احمدی لاری، تهران،نشر ساقی. از صفحه 22 تا 29.